Slotdag Stranger than Paranoia parel aan de festivalkroon

Het jaar 2019 is omgevlogen! De vier concertdagen van festival Stranger than Paranoia vlogen eveneens voorbij. De formule van dagelijks drie totaal verschillende concerten houdt het boeiend en maakt het festival aantrekkelijk. Iedere dag is anders. En dat is wat we willen.
Inmiddels maakt de stuwende motor en organisator Paul van Kemenade plannen voor de 28^e editie van Stranger than Paranoia in 2020. De festivaldata zullen weer rondom de kerstdagen vallen en helemaal aan het einde van het nu nog nieuwe jaar. Vermoedelijk zal Amersfoort één van de concertlocaties zijn.

Deze laatste avond is er een spreekstalmeester. Het is schrijver en de stadsdichter van Tilburg A.H.J. (Anton) Dautzenberg. Hij kondigt de muzikanten aan en spiegelt tijdens zijn drie podiummomenten bezoekers mogelijke toekomstscenario’s voor.

THERMEN EN KINDERTUINEN
“Noord-Nederland is een republiek. Aan het hoofd staat een Creoolse vrouw………kunstenaars worden gewaardeerd en hebben geen materiële zorgen meer”, zo begint zijn relaas.
Het is een citaat uit een futuristische roman uit 1923 van de Nederlandse schrijver Maurits Wagenvoortwaarin een utopisch beeld wordt geschetst van het jaar 2020. In zijn boek Een huwelijk in het jaar 2020beschrijft de romanticus en wereldverbeteraar zijn droomland, zijn ideale maatschappij. Het boek wordt in 2020 opnieuw uitgebracht.
Enkele opvallende bouwstenen van Wagenvoorts soms wat kinderlijk naïeve wereld zijn de centrale thermen en kindertuinen. In dorpen en steden zijn in zijn roman thermen aangelegd om te baden en om aan lichaamscultuur te doen. Er wordt een paar uur per dag geworsteld ook tussen mannen en vrouwen bij voorkeur naakt om de gelijkheid van de seksen te benadrukken en om de erotiek te dempen. Bij de thermen zijn kindertuinen gevestigd. Kinderen worden zo vroeg mogelijk door ouders afgestaan om op afstand van het gezin opgevoed en opgeleid te worden tot een vrij mens.

KLEUR EN ZUURSTOF
Dautzenberg gaat in een aantal idealen mee, zoals meer aandacht voor de kunsten en een kleurrijker samenleving. Hij verwijst venijnig naar het instituut van KunstLoc Brabant. Op hun website stellen ze hun adviseurs, programmaleiders, bestuurders en andere betrokkenen voor. “Geen kleur te bekennen in de foto’s van de medewerkers……..ze zijn zo wit als een spook, een scherp contrast met de stringente eis die ze menen te moeten stellen aan de aanvragers van subsidie. Een ivoren toren zonder ramen.”  En voordat Dautzenberg de laatste kleurrijke act aankondigt, schetst hij met misnoegen elementen uit het huidige maatschappijbeeld. “Fuck de tijdgeest, fuck de bureaucratie, fuck de braafheid en lang leve de autonome kunst. Zuurstof!”

ONDERSCHEIDEND
Het Iberjazz Trio wil eigenlijk aangekondigd worden als het José Luis Gutiérrez Trio. Dat maakt gelijk duidelijk hoe de rollen verdeeld zijn. De ritmesectie van Marco Niemietz op contrabas en Lar Legido achter het slagwerk heeft een dienende rol. De frontman speelt niet alleen een gebogen sopraan en een van Van Kemenade geleende altsax, maar heeft ook een entertainende rol, merken we al snel. Het lijkt er even op dat we in een theatervoorstelling zijn beland. De muzikanten worden met gebaren aangekondigd en begroet door het publiek met een spontaan oooh, aaaah en ooeeeh! Er steekt een hoorbare wind op en de altsaxofoon wordt omgebouwd tot zeilschip. We zitten aan de kust en het concert is begonnen. De muziek is verfrissend en Iberisch met gepassioneerde flamenco-invloeden. Het gebruik van bijzondere objecten als instrument geeft een extra dimensie, is nooit simpel effectbejag en geeft extra vrijheid voor improvisatie. Hun muziek komt uit het hart en daarmee bereik je andere harten, is hun motto.

KAMERMUZIEK
Het aangekondigde FAVO is eigenlijk een duo van basklarinettist Falk Breitkreuz en sopraansaxofonist Volker Schlott. De twee Duitsers begonnen in 2009 en in 2012 sloot de Belgische vocalist Sander De Winnezich aan bij het tweetal. Ze spelen eigen werk en bewerkingen. Een medley van twee nummers van Abdullah Ibrahim Mamma en African Market Place wordt gespeeld en Canción Contra la Indecisión, een politiek betrokken nummer van de Cubaanse componist Silvio Rodríguez.
De kamermuziek van FAVO leent zich voor kleine intieme ruimtes en zou bijna akoestisch kunnen worden gespeeld. De Winne heeft een prachtige baritonstem. Hij haalt alles uit zijn stem, regelmatig unisono samensmeltend met de sopraan van Schlott, terwijl Breitkreuz met de basklarinet daar sierlijk en ritmisch doorheen cirkelt. En met slechts drie personen moet je de ritmische rollen wel een beetje verdelen. Ook De Winne zet zich een keer aan de cajon en met het laatste nummer Snow Time geeft hij een fraaie demonstratie “human beatbox”.

ALL STAR BAND
De All Star band van Serigne Gueye is eigenlijk geboren in het epicentrum van de laatste Zomer Jazz Fiets Tour. Percussionist en zanger Serigne Gueye (1963) is zelf geboren in Dakar en leerde omringd door muziek als autodidact te spelen. Sinds zijn twintigste is hij professioneel bezig. Hij speelde bij de Star Band de Dakar, Orchestre Baobab, Mdungu en werkt met velen samen, zoals Mola Sylla en Ernst Reijseger. Deze avond sluit hij met zijn muzikanten de 27^e editie van Stranger than Paranoia af met Serigne Gueye All Star Band featuring Ernst Reijseger op cello en basgitaar. Groter en duidelijker contrast met voorgaande trio kun je niet bedenken. Op het podium bevinden zich negen muzikanten met een mooie verzameling exotische instrumenten. De niet aangekondigde Ebou Gaye Mada begint de show met zijn vingervlugge talking drum. Sylla zingt krachtig met volle overgave en Reijseger toont met de (5-snarige) cello zijn geheel eigen geluid en manier van spelen. Yela, Boutourgalé, Adia, Afrika; het zijn allemaal nummers die op het podium opnieuw worden uitgevonden. Het is een feest om deze band het festival en het Paradoxjaar te zien en horen afsluiten. Natuurlijk volgt er een toegift.

28^E EDITIE
De formule van het festival Stranger than Paranoia heeft nog niets aan zeggingskacht ingeboet. Met drie bondige concerten op een avond en zo weinig mogelijk overlap in stijl of genre is het ontspannen genieten. Qua publieke belangstelling viel de laatste avond wellicht wat tegen. Maar programmeur en organisator Paul van Kemenade hoeft zich niet te verontschuldigen over het niveau van het programma. Dat was dik in orde. Op naar de volgende editie! 

IBERJAZZ TRIO
José Luis Gutiérrez – sopraan-, altsax, objecten
Marco Niemietz – contrabas
Lar Legido – drums, percussie

FAVO
Sander De Winne – zang, cajon
Falk Breitkreutz – basklarinet, mbira
Volker Schlott – sopraansax

SERIGNE GUEYE ALL STAR BAND
Serigne Gueye – zang, percussie
Mola Sylla – zang, mbira, xalam, kongoma
Andro Biswane – gitaar,  bas
Mamadi Diabete – gitaar
Prosper Kassé – gitaar, toetsen, zang
Demis Marcus – drums
Ebou Gaye Mada – percussie
Ernst Reijseger – cello, bas

STRANGER THAN PARANOIA
Paradox Tilburg (NL) 28 december 2019
Tekst en fotografie: Ella & Eddy Westveer