Auteur van het boek Jazz in Rotterdam, Hans Zirkzee interviewde en schreef over talloze jazzmuzikanten die een band met Rotterdam hebben of hadden. Musici die veel reizen en mensen ontmoeten hebben vaak mooie en interessante verhalen te vertellen. 
Deze biografie werd deels gepubliceerd in Jazz in Rotterdam en werd aangevuld met later beschikbaar gekomen informatie.

FOTO
Tonny Nüsser (fout gespeld)

De op 28 augustus 1923 in Rotterdam geboren slagwerker Tony Nüsser kreeg voor zijn vierde verjaardag een echt trommeltje cadeau. Hij bewaarde het kostbare bezit tot aan zijn dood op 16 december 2016 in Haarlem.

PARADIDDLE
In 1933 verhuisde hij naar Den Haag waar hij John Engels sr. – de vader van – zag drummen. Tony leerde in 1942 als een van de weinigen in Nederland de paradiddletechniek. Een paradiddle is een drumpatroon (een rudiment) van vier noten, bijvoorbeeld RLRR of LRLL. Er bestaan 40 internationaal erkende Drum Rudiments. Destijds beheerste niemand in Nederland deze techniek. Volgens Tony ‘trommelden ze maar wat.’ Geïnspireerd door de muziek van het Benny Goodman Quartet richtte Tony met enkele leden van het Haagse orkest The Swing Papa’s; Frans Vink (p), Peter Schilperoort (klar) en Henny Frohwijn (b) The Orchestra of the Dutch Swing College op.

Foto: Pulgry Studio 1 maart 1944 met Peter Schilperoort en Ton Nüsser

DUTCH SWING
Nog tijdens de oorlog vatten de leden het idealistische plan op om meteen na de bevrijding door middel van lezingen en optredens de jazzmuziek bij een groter publiek onder de aandacht te brengen. Daarnaast zouden talentrijke musici onder auspiciën van het Dutch Swing College zich moeten kunnen bekwamen op jazzscholen, die in de grote steden zouden moeten worden gevestigd. Bevrijdingsdag markeerde de officiële oprichtingsdatum van de band. Op 5 mei 1945 was het eerste optreden van The Dutch Swing College in café St. Regis in Den Haag. De formatie werd uitgebreid met de Rotterdamse trompettist Joost van Os (Rotterdam, 15 januari 1921 – Den Haag, 22 november 1984) en Bill Brant op trombone.

Foto: The Dutch Swing College eerste versie

ATLANTIC QUARTET
Wegens muzikale meningsverschillen tussen Frans Vink en Peter Schilperoort verliet Nüsser in 1946 de band. Het repertoire verschoof meer en meer in de richting van Dixielandmuziek. Nüsser, een fan van drummer Gene Krupa en Duke Ellington, was een liefhebber van eigentijdse jazz en niet van de Chicagostijl. Tony verhuist naar het dansorkest van saxofonist Aart Schol. Schilperoort: ‘Die speelt negers.’ Tony Nüsser vindt het belangrijk zich goed gekleed te presenteren. Hij sluit zich in 1949 aan bij de band van Jochem de Molenaar met o.a. Wim Jongbloed (p), Frans van Lankeren (git) en Dolf Petke (ts). Tony vervangt De Molenaar door zijn oude vriend bassist Henny Frohwein en hij begint het Atlantic Quintet.

FRANS VAN LANKEREN
Franciscus Wilhelmus ‘Frans’ van Lankeren (Rotterdam, 23 december 1924 – Garmisch-Partenkirchen, 28 juni 2015) studeerde algemene muziektheorie in Rotterdam. Zijn actieve muzikale carrière ving aan in 1943 bij de Haiwaiian Minstrels, de band waarbij ook Rita Reys haar loopbaan begon. Zij was heel erg verliefd op hem. ‘Hij is degene geweest die mij heeft ontmaagd.’

Foto: Arie Verhoef 1955

ARIE VERHOEF
Dolf Petke wordt vervangen door altsaxofonist en klarinettist Arie Verhoef. Volgens Nüsser gooide Petke er met zijn pet naar. Arie had een goede toon, maar hij kon minder goed improviseren. Arie Verhoef (Rotterdam, 16 mei 1924 – Rotterdam, 26 december 2004) deed zijn eerste muzikale ervaringen op in een harmonieorkest in de Eendrachtsstraat. Hij verving in 1938 de 3^e altsaxofonist Henk Anemaat in The Swing Devils, de band van Leo Hooghuis. In 1941 speelde hij in het rumba-orkest van Fred Riks. Met de Kapelle Leen van Leen werkte hij in 1943 in Duitsland. Na de bevrijding maakte hij deel uit van de Metro’s. Van 1949 tot 1964 speelde hij bij het Atlantic Quintet. Na het einde van zijn muzikale carrière was hij reparateur van blaasinstrumenten bij de firma Hakkert.

Foto: Atlantic Sheherezade Wouter van Gool najaar 1949. V.l.n.r. Frans van Lankeren (git), Wim Jongbloed (p), Arie Verhoef (klar, as), Tonny Nüsser (slw) en Henny Frohwein (cb).

OFFICERSCLUB
Kort na de oprichting heeft de band een lang en succesvol engagement in de Amsterdamse jazzclub Sheherazade. De formatie neemt op 10 november 1949 voor het Decca-label als eerste in Nederland de bebopnummers Cheers en How High the Moon op. Zanger Jos Windt had Tony Nüsser in contact gebracht met de muziek van Charlie Parker en Dizzy Gillespie: de bebop. Tony vond het frisse muziek, alhoewel hij zichzelf meer als mainstream drummer zag. Na hun verbintenis met het Haagse Tabaris krijgt de groep aanbiedingen om in de Amerikaanse officersclubs in Duitsland te spelen. ‘Toen we voor het eerst in Garmisch aankwamen, leek het of je in een Amerikaanse kleurenfilm stapte.’

Foto: Atlantic keurig in het pak. V.l.n.r. Wim Jongbloed, Arie verhoef, Frans van Lankeren, Henny Frohwein en Tonny Nüsser

AMERIKANEN
Jarenlang verblijft het kwintet in Garmisch-Partenkirchen, Neurenberg, Frankfurt, Kaiserslautern, München, Heidelberg en Wiesbaden. ‘Wat tegenviel dat wij Hollanders dachten dat die Amerikanen verstand hadden van jazzmuziek. Dat was helemaal niet zo.’ De musici zien er nog steeds uit als om door een  ringetje te halen, maar Nüsser heeft in 1952 genoeg van de commerciële dansmuziek en verlaat de band. Zijn plaats wordt ingenomen door George Martens. Pianist Wim Jongbloed was inmiddels opgevolgd door Rob van Lankeren (Rotterdam, 18 februari 1932 – Rotterdam, 1971 ), de broer van Frans die ook accordeon en ventieltrombone speelde. In september 1954 krijgt het kwintet, na Ria Joy en enkele freelance zangeressen, met Sanny Day van de Millers een vaste vocaliste. In 1956 trad drummer Piet Geurdes (Rotterdam, 13 augustus 1924 – Rotterdam, 25 oktober 2010) toe tot de band als opvolger van George Martens en Richard Daniels verving Henny Frohwein als bassist. Twee jaar later werd Daniels opgevolgd door Jan Fens (Rotterdam, 30 mei 1929 – Den Haag, 7 december 1979). De band bestond toen bijna geheel uit Rotterdammers.

Foto: Garmisch Wouter van Gool 1960. V.l.n.r. Rob van Lankeren, Frans van Lankeren, Sanny Day, Arie Verhoef, Jan Fens en Piet Geurdes.

JEUGD EN JAZZ
Naast het reguliere werk is het Atlantic Quintet ook veel te horen via de AFN zenders: Neurenberg, Frankfurt, Kaiserslauteren en München. Soms treden zij op in Nederland. In 1956 zijn zij te zien in het AVRO tv-programma de Weekend Show en in 1957 spelen zij in het kakelverse Flevo-gebouw. Op 21 september 1961 vieren zij hun twaalfeneenhalfjarig bestaan in De Wieck aan de Westblaak, de home van de MIllers. Nüsser speelt in tal van groepen zoals het Rob Pronk Sextet, het Peter Schilperoort Kwartet (1957) en het Holland Sextet (1958). Van 1955 tot 1969 maakt hij deel uit van het begeleidingscombo van Toon Hermans. Tussen de engagementen door speelt hij bij Harry Bannink, Thom Kelling, het Rudy Bosch Sextet, Louis van Dijk, Paul Ruys, Frits Katee, Pia Beck, Frans Poptie en met vele, vele anderen. Daarnaast geeft hij een serie schoolconcerten. In het gezelschap van Jan Laurens Hartong (piano), Nippy Noya (bas) en Koos van der Sluis (trompet) onderricht Tonny Nüsser de jeugd over jazzmuziek.

Foto: Atlantic Quintet met Sanny Day

Rond 1964 houdt het Atlantic Quintet op te bestaan. ‘The Beatles werden multimiljonair met een gitaar. Het was ook een beetje eigen schuld, dikke bult. Want de jazzmuziek werd moeilijker en moeilijker door de bebop. Jazz werd ingewikkeld, terwijl het daarvoor een happy sound was.’

BRONNEN
Artikel Eddy Determeijer mei 2007
Jazz in Rotterdam, de geschiedenis van een grote stadscultuur (2015) door Hans Zirkzee
NJA Bulletin nr. 102, maart 2017 en nr. 103, juni 2017
Website Muziekencyclopedie
Wikipedia

Hans Zirkzee

Hans Zirkzee
‘mister’ jazz in Rotterdam,
muziekdocent,
saxofonist,
concertorganisator,
schrijver, jazz-historicus,
auteur van Jazz in Rotterdam
(de geschiedenis van een grotestadscultuur),
winnaar Dutilh-Prijs 2016

OVER R†JAM
Stichting Rotterdam Jazz Artists Memorial