Bevrijdend en helend jazzfeest Middelheim

Op 13 augustus 2021 versoepelden in België de coronamaatregelen. Niet alleen voor het voetbalminnende volk, maar ook voor cultuurliefhebbers gingen op die datum de toegangspoorten voor evenementen behoorlijk wijd open. Jazzradar trekt een lange neus naar Mark Rutte en Hugo de Jonge en trok meteen die dag de landsgrenzen over naar het Antwerpse Park Den Brandt. Daar startte diezelfde dag de 40^e editie van het vierdaagse festival Jazz Middelheim met een fraaie en ook internationale line-up.

En was alles weer als vanouds? Na het passeren van toegangspoort met de CoronaCheckApp of een equivalent daarvan voelde alles op het festivalterrein ‘normaal’. Je kon vrij bewegen zonder afstandsbeperkingen en een mondmasker was niet verplicht. En bovenal de organisatie schotelde een programma voor met vier onvergelijkbare festivaldagen met telkens een vijftal smaakvol op elkaar afgestemde concerten. Festivalorganisator Bertrand Flamang blikt terug op een legendarische editie van Jazz Middelheim. “We zijn erin geslaagd om van Jazz Middelheim een bevrijdingsfeest te maken dat op een veilige en verantwoorde manier kon doorgaan.”

EERSTE DAG
Wie bijgelovig is, zet zich natuurlijk schrap op een vrijdag de dertiende. De eerste dag, waarbij het eerste concert al voor drie uur aanving, was gericht op een jeugdig publiek. In de fraaie festivaltent was dan ook in het geheel geen rekening gehouden met bezoekers die (om uiteenlopende redenen) liever wilden zitten. De muzikanten van Boombox Experiments en daarna ECHT! hoefden echter nog geen dansende menigte voor het podium te verwachten, want de publieksstroom kwam slechts langzaam op gang. Dat veranderde toen Dans Dans, die te elfder ure het Engelse Alfa Mist verving, ten tonele kwam. De Dans Dans-mannen maakten het voor de jazzliefhebbers met een gepassioneerde set een stuk aantrekkelijker. En met Portico Quartet en hun karakteristieke bandgeluid kwam de sfeer er helemaal in. Het jonge publiek kwam overigens ook vooral om te feesten en gedoogde de tamelijk harde muziek op de achtergrond. Helaas ging dit alles gepaard met een infarct van de cateringstructuur. Van de lange rijen die voor bier en friet ontstonden, was echter de volgende dagen niets meer te merken. De sfeer was die eerste dag opvallend gemoedelijk en ontspannen en zo bleef het.

De vrijdagslotact van het energieke STUFF. zette het puntje op de i. en de tent in beweging. Deze vijfkoppige instrumentale band nam iedereen mee in hun avantgardistische groove en live-jazz van de toekomst!

DAG TWEE
Vanaf deze dag zijn er alleen nog zittende concerten. Misschien was deze tweede dag wel het meest uitgesproken qua programma met nadruk op vrije en geïmproviseerde muziek. De opener John Ghost, de band rondom bandleider en gitarist Jo De Geest, was het meest toegankelijk. Het sextet speelde fraaie complexe composities van het laatste album Airships Are Organisms van De Geest. Het zijn fraaie ritmisch stuwende en speels pakkende symfonische muziekstukken.
De in België furore makende drummer Samuel Ber was beoogd curator voor de Club Stage. Dit tweede podium werd door coronabeperkingen geschrapt en nu stond Ber met twee projecten op het grote podium. Met twee in New York ontmoette muzikanten (saxofoniste Lotte Anker en cellist Daniel Levin) plus bassist Soet Kempeneer bracht hij met Reservoir Ghosts, eigen composities; experimentele detailvolle kamermuziek. Het tweede project met Fender Rhodes tovenaar Jozef Dumoulin en tenorsaxofonist Tony Malaby werd er volle kracht geïmproviseerd. Knap van Ber om in zo een kort tijdsbestek twee compleet andere sets neer te zetten.

Pianist Kris Defoort kreeg Carte Blanche en nodigde impro-vriendjes en instant-composers Han Bennink en Wolter Wierbos uit. Avontuur voor deze drie op het podium want ze ontmoetten elkaar juist in de backstage. Met donder en bliksem op het podium, humor en ‘spoken word’ door de trombone werd Kris Defoort Invites een mooie verrassing op het podium en bij het publiek.

Met liefde voor muziek en een bijzondere affectie voor de muziek van Thelonious Monk ontstond het trio MiXMONK. De drie geven in een close setting – pianist Bram De Looze zit ruggelings tegen de drumkit van Joey Baron en saxofonist Robin Verheyen staat bijna tegen de vleugel – hun fijngevoelige vertolking van de ronde en hoekige noten van Monk in eigen composities. De enorme swing en de fijngevoelige timing van de drie dwingt in het strak getimede festival zelfs een encore af.
De tot middernacht geplande John Zorn die op het laatste moment zieke bassist Bill Laswell verving door de jeugdige drumster Laura Cromwell, hield het ruimschoots voor half twaalf al voor gezien. Drummer Joey Baron hielp hem nog aan een extra nummer.

DE DERDE DAG
Met klanken van hier en van de andere kant van de zee of oceaan verbrak Toine Thys al vroeg op deze Maria Hemelvaart de stilte. Met zijn Overseas zette hij al snel de toon voor deze zondag. Traditionele oriëntaalse klanken en Latijns-Amerikaanse ritmes vermengden zich met Europese klassieke muziek tot muziek van Overseas. Het album Tamam Morning (equivalent voor “alles is goed”) komt binnenkort uit.

De Franse basklarinettist viert met zijn #MP85 al enige tijd zijn 85^ste verjaardag. Jazz Middelheim paste goed in zijn eclectische verjaardagsfeestje met Bojan Z op piano en toetsen en Lander Gyselinck achter de drums. Het bleek maar weer dat leeftijd slechts een getal is.
Het daaropvolgende duo Youn Sun Nah en Ulf Wakenius behoeft wellicht wat introductie. De Zuid-Koreaanse stemkunstenares Youn Sun Nah is een nachtegaal die tussen 2009 en 2015 ongeveer 500 zeer goedlopende concerten gaf over de hele wereld. In 2014 zong ze mee met de slotceremonie van de Olympische Winterspelen in Sochi. De Zweedse gitarist Ulf Wakenius speelde in het laatste kwartet van Oscar Peterson. En samen als duo kregen ze het publiek op Jazz Middelheim muisstil. Of het nu om Hallelujah of Summertime ging of om liedjes van Metallica of Tom Waits je kon een speld horen vallen in het gras van Park Den Brandt.

Het ging Stefano Di Battista minder gemakkelijk af om de volle aandacht van het publiek te verkrijgen. De Italiaanse saxofonist putte uit Ennio Morricone’s filmmuziekklassiekers als The Good, The Bad And The Ugly. De muziek klonk romantisch, soft en melodieus, maar misschien iets te relaxed. De lange aankondigingen droegen ook niet bij aan de concentratie van het gros van het festivalpubliek.

HYPNOSE
De Tunesische oud-speler Anouar Brahem had toversnaren gemonteerd op zijn instrument. Samen met de Duitse basklarinettist Klaus Gesing, de Zweedse basgitarist Björn Meyer en de Libanese percussionist Khaled Yassine bespeelde hij het publiek glansrijk vanaf de eerste klanken. De leidraad van het concert was een in 2009 uitgekomen ECM-plaat The Astounding Eyes of Rita. De muzikale locomotief met een blend van beschaafd opzwepende en intens magnetiserende melodieën en ritmes denderde voort door een publiek dat de adem inhield. Soms neigde de muziek naar zwaar, echter altijd boog deze weer om naar hoopvol en blijmoedig.

SLOTDAG
De weergoden waren het festival de vierde dag minder goed gezind, maar de muziek van de band van Lara Rosseel hield het publiek warm en droog. Rosseel trad op met een 9-koppige band waarbij het repertoire een mix is van oud en nieuw materiaal. Daarin werden meer electronica en effecten gebruikt en werd ook de basgitaar wat vaker bespeeld. Ze noemt het zelf filmische ethno-accoestisch muziek, waarin je landschappen uit vele werelddelen voorbij hoort komen.

WORKSHOP
De workshop voor conservatoriumstudenten is een terugkerende traditie op Jazz Middelheim. Deze keer ging Joe Lovano met een drietal studenten aan het werk. Hij kreeg twee dagen samen en de dag voor het concert had hij nieuwe werken gereed. Speciaal bedoeld om van pianist Lars Van de Voorde, contrabassist Jef Manderveld en slagwerker Jesse Dockx aan te moedigen een eigen geluid te laten horen. En niet om iets te imiteren. De heren van de talentvolle ritmesectie stonden maandagmiddag als geroutineerde muzikanten op het podium met tenorsaxofonist Joe Lovano in hun gelederen. Alsof ze nooit iets anders deden. Het applaus werd nog wat onwennig in ontvangst genomen.

KROONPRINS
Philip Catherine ontkomt er niet aan om in België als een soort kroonprins van Toots Thielemans gezien te worden. De inmiddels 78-jarige Catherine die in 2022 tachtig jaar hoopt te worden, wacht dus wellicht een jaarlijkse reprise aan optredens. Dit jaar trad de gitaarromanticus op met een beproefde combinatie met zijn twee favoriete pianisten Bert van den Brink en Nicola Andrioli. De uit Benin afkomstige Angelo Moustapha, die we ook al bij Lara Rosseel zagen schitteren vult met zijn slagwerk het trio met melodie-instrumenten aan. De pianisten zijn aan elkaar gewaagd en gaven elkaar de ruimte. Er was geen sprake van onderlinge competitie. Ook niet wanneer alle initiatieven bij de pianisten lagen. Catherine putte uit bekende liedjes als Letter from My Mother, maar presenteerde ook nieuw werk als Meline, vernoemd naar een kleindochter, of Martine voor een lieve vriendin.

LOVANO
Het trio van Joe Lovano met Greg Cohen en Joey Baron, die beiden in Berlijn resideren, was het absolute het hoogtepunt van deze dag….of misschien wel van het festival. Lovano, nu getooid met een corona-paardenstaart speelde na november 2019 nog een paar keer in New York en Baltimore, maar kwam de grote plas niet over.

En nu voor de eerste keer in Europa. Die blijheid spatte er ook van af. Met Baron speelde Lovano al sinds de jaren ’70 en met Cohen speelde hij een paar keer samen. De drie persoonlijkheden spelen met elkaars gevoel, luisteren goed en leveren het meest denkbare close geluid. Lovano verruilt éen keer de tenorsaxofoon voor een instrument dat lijkt op een klarinet, maar klinkt als een sopraansaxofoon; de tárogató. Lovano mag dan tijdens de crisis wat stil hebben gezeten, zijn spel is indrukwekkender dan ooit. Amen!

AVISHAI COHEN TRIO
Bassist Avishai Cohen was al eerder op Jazz Middelheim en dat beviel de organisatie goed. Cohen is nu min of meer op doorreis naar Zweden waar hij een paar dagen later (alweer) een nieuw album gaat opnemen. Deze keer speelt hij met de 21 jaar jonge drumster Roni Kaspi en pianist Elchin Shirinov. “Hij is 15”, grapt Cohen. De bassist speelt routineus de rol van de gevierde bassist met de daarbij behorende poses en doet wat er van hem wordt verwacht.

Uiteindelijk is het jazztrio toch de vorm waarmee hij Cohen zijn meeste roem vergaarde en het meest succesvol is gebleken. De muziek is mooi, het spel virtuoos, maar ook voorspelbaar en veilig. Daarmee een goede feelgood-afsluiter met garantie.

BEVRIJDEND EN HELEND
Wanneer we de rekening op maken kunnen we terugkijken naar vier zich onderscheidende festivaldagen met een hoge kwaliteit aanbod.  En na een periode van onthouding voelt het ook wel heel bevrijdend om ongedwongen te kunnen genieten van prachtige muziek. We genoten van helende muziek in een bevrijdende ambiance.
Het festival mocht 13.500 bezoekers aan de poort tellen in vier dagen. Dat is minder dan ‘vroeger’, maar voelde aangenaam druk.
We zien uit naar de 41^ste editie van Jazz Middelheim in 2022.
Jazz Middelheim 2022 vindt plaats van vrijdag 12 tot maandag 15 augustus 2022 in Park Den Brandt, Antwerpen

Jazz Middelheim
Park Den Brandt, Antwerpen (B)
13, 14, 15 en 16 augustus 2021
Tekst en fotografie: Ella & Eddy Westveer

JAZZMIDDELHEIM.BE

PROGRAMMA en LINE-UP

VRIJDAG 13 AUGUSTUS 2021
14u45 – 15u45    Boombox Experiments
16u30 – 17u45    ECHT!
18u30 – 19u45    Dans Dans
20u30 – 21u45    Portico Quartet
22u30 – 00u00    STUFF.

BOOMBOX EXPERIMENTS
Wouter Ysenbaardt – percussie
Thomas De Clerck – elektronica, gitaar, toetsen
Marijn Claeys – elektronica, toetsen
Guy Hazelof – bas

ECHT!
Dorian Dumont – toetsen
Martin Méreau – drums
Federico Pecoraro – bas
Florent Jeunieaux – gitaar

DANS DANS
Bert Dockx – gitaar
Frederique Jacques – basgitaar
Steven Cassiers – drums

PORTICO QUARTET
Duncan Bellamy – drums, elektronica
Milo Fitzpatrick – contrabas
Taz Modi – hang, drums, toetsen
Jack Wyllie – saxofoon, toetsen

STUFF.
Andrew Claes – blaasinstrumenten
Dries Laheye – bas
Lander Gyselinck – drums
Mixmonster Menno – samples
Joris Caluwaerts – toetsen

ZATERDAG 14 AUGUSTUS 2021
14u45 – 15u45 John Ghost
16u30 – 17u45 Reservoir Ghosts // Malaby- Dumoulin-Ber
18u30 – 19u45 Kris Defoort invites
20u30 – 21u45 MiXMONK
22u30 – 00u00 John Zorn / Laurie Anderson / Laura Cromwell

JOHN GHOST
Jo De Geest – compositie, gitaar, loops
Rob Banken – altsax, basklarinet, fluit
Wim Segers – vibrafoon, marimba, percussie
Karel Cuelenaere – piano, Fender Rhodes, synths
Lieven Van Pee – bas
Elias Devoldere – drums, percussie

RESERVOIR GHOSTS
Lotte Anker – saxofoon
Daniel Levin – cello
Soet Kempeneer – contrabas, basgitaar
Samuel Ber – drums, compositie

MALABY-DUMOULIN-BER
Tony Malaby – tenorsaxofoon
Jozef Dumoulin – toetsen
Samuel Ber – drums, compositie

KRIS DEFOORT INVITES
Kris Defoort – piano
Wolter Wierbos – trombone
Han Bennink – drums

MiXMONK
Robin Verheyen – saxofoons
Bram De Looze – piano
Joey Baron – drums

JOHN ZORN / LAURIE ANDERSON / LAURA CROMWELL
John Zorn – saxofoon
Laura Cromwell – drums
Laurie Anderson – viool en meer

ZONDAG 15 AUGUSTUS 2021
13u15-14u15 OVERSEAS « TAMAM MORNING » feat. Harmen Fraanje
15u00-16u15 #MP85 Michel Portal
17u00-18u15 Youn Sun Nah
19u00-20u15 Stefano di Battista ‘Morricone Stories’
21u00-22u30 Anouar Brahem ‘The Astounding Eyes of Rita’

OVERSEAS « TAMAM MORNING » FEAT. HARMEN FRAANJE
Ihab Radwan – oud
Toine Thys – saxofoon, basklarinet
Zé Luis Nascimento – percussie
Annemie Osborne – violoncello)
Harmen Fraanje – piano (uitgenodigd)

#MP85 MICHEL PORTAL
Nils Wogram – trombone
Bruno Chevillon – bas
Lander Gyselinck – drums
Bojan Z – piano

YOUN SUN NAH
Youn Sun Nah – zang
Ulf Wakenius – gitaar

STEFANO DI BATTISTA ‘MORRICONE STORIES’
Stefano di Battista – alt- en sopraansaxofoon
Fred Nardin – piano
Daniele Sorrentino – contrabas
André Ceccarelli – drums

ANOUAR BRAHEM ‘THE ASTOUNDING EYES OF RITA’
Anouar Brahem – oud
Klaus Gesing – basklarinet
Björn Meyer – basgitaar
Khaled Yassine – percussie

MAANDAG 16 AUGUSTUS 2021
14u45 – 15u45 Lara Rosseel Band
16u30 – 17u45 Pete Agora’s Trio feat. Joe Lovano
18u30 – 19u45 Philip Catherine ‘Two Pianos’
20u30 – 21u45 Joe Lovano Trio
22u30 – 00u00 Avishai Cohen Trio

LARA ROSSEEL BAND
Lara Rosseel – contrabas, basgitaar, percussie
Vitja Pauwels – gitaar
Sep Francois – vibrafoon, marimba, percussie
Sam Vloemans – trompet
Frederik Heirman – trombone
Stefan Bracaval – fluiten
Joppe Bestevaar – baritonsaxofoon
Robbe Kieckens – percussie
Angelo Moustapha – drums, percussie

PETE AGORA’S TRIO FEAT. JOE LOVANO
Lars Van de Voorde – piano
Jef Manderveld – contrabas
Jesse Dockx – drums
Joe Lovano – tenorsaxofoon

PHILIP CATHERINE ‘TWO PIANOS’
Philip Catherine – gitaar
Bert van den Brink – piano
Nicola Andrioli – piano, toetsen
Angelo Moustapha – drums, percussie

JOE LOVANO TRIO
Joe Lovano – tenorsaxofoon, tárogató
Joey Baron – drums
Greg Cohen – contrabas

AVISHAI COHEN TRIO
Avishai Cohen – contrabas, zang
Elchin Shirinov – piano
Roni Kaspi – drums

JAZZMIDDELHEIM.BE