Eclectische kerst in Oslo

Van achter uit de zaal komen de leden van The Source met aanhang binnen gemarcheerd

Wie kerst en jazz met elkaar verbindt, denkt al snel aan een eindeloos repertoire van suikerzoete liedjes uit de Amerikaanse kersttraditie. Bekende melodieën die, hoe vaak ook herhaald, zelden verrassen en vaak dienen als muzikaal behang in warenhuizen, bedoeld om de kooplust aan te wakkeren. Liedjes over rendieren met rode neuzen en dromen van witte kersten brengen voor velen weinig warmte. Maar wat gebeurt er als je dit idee van kerstmuziek opschudt en combineert met muzikanten uit alle windstreken, humor, engagement en de magie van jazz? Wij besloten het hogerop te zoeken—letterlijk én figuurlijk—en reisden naar Oslo. Daar, in de licht besneeuwde Noorse hoofdstad, bood het kwartet The Source twee avonden die kerst en jazz in een totaal ander licht zette: twee concerten van ruim vier uur waarin muziek, verbroedering en verrassende invalshoeken hand in hand gingen.

THE SOURCE
Het Noorse kwartet The Source doet zijn naam eer aan: het is een onuitputtelijke bron van creativiteit, improvisatie en verrassingen. Met saxofonist Trygve Seim, trombonist Øyvind Brække, drummer Per Oddvar Johansen en bassist Mats Eilertsen, die later aansloot bij dit hechte gezelschap, vormen ze al meer dan dertig jaar een unieke eenheid. Hun muziek draait om luisteren, reageren en samen creëren; een dynamisch proces waarin humor een vaste plaats heeft.
In december schakelt The Source een tandje bij met hun jaarlijkse kerstconcert, een groots evenement dat het traditionele kerstgenre volledig op zijn kop zet. Ondanks hun vele andere muzikale activiteiten, stort het viertal zich met onverminderde energie in een marathonvoorstelling van meer dan vier uur. Het publiek beleeft een avond waarin geen moment voorspelbaar is en de sfeer voortdurend meebeweegt met de muzikale improvisaties, komische intermezzo’s en maatschappijkritische uitstapjes.

TWEE AVONDEN
De première op vrijdagavond duurde maar liefst vier uur en een kwartier. En de volgende avond? Even indrukwekkend: van half acht tot middernacht zonder een enkele pauze. Saai? Geen seconde. Sterker nog, zelfs na uren leek de tijd simpelweg te verdampen in deze feestelijke ode aan muziek, kerst en verbroedering.

We waren beide avonden van de partij. Zaterdagmiddag waren we eveneens van harte welkom bij een opnamesessie op dezelfde plek, maar we wilden ons ook nog even onderdompelen in het in kerstsfeer gehulde winterse Oslo.

OUVERTURE
De avond begint met een vleug theatrale humor. Pianist Christian Eggen, een gerespecteerde dirigent en muzikale duizendpoot, neemt plaats achter wat op het eerste gezicht een orgel lijkt, rijkelijk versierd met kerstattributen. Bekend van zijn werk met ensembles als het Norwegian Ciakada Ensemble, de Oslo Sinfonietta en The Royal Norwegian Navy Band, én geroemd om zijn samenwerkingen met toonaangevende componisten door heel Europa, heeft Eggen een indrukwekkend cv. Maar wat hier volgt, is allesbehalve conventioneel.

Terwijl Eggen aanzet tot een bombastische orgelouverture met Richard Strauss’ Also Sprach Zarathustra—voor velen onlosmakelijk verbonden met de film 2001: A Space Odyssey—wordt de serieuze toon abrupt doorbroken. Twee heren in witte doktersjassen betreden het podium, “redden” Eggen van zijn plek, en nemen niet alleen hem, maar ook het vermeende orgel mee. Het publiek is nauwelijks bekomen van deze onverwachte wending, wanneer van achteruit de zaal een nieuwe energie naar voren golft.

Met een aanstekelijke kerstmars en de klassieker Santa Lucia maakt The Source, vergezeld door een zingend gevolg, zijn intrede. Het gezelschap marcheert door de zaal, de sfeer zwelt aan, en zodra ze het podium bereiken, weet je: het spektakel is begonnen. Geen traditionele ouverture, maar een openingsscène vol muziek, humor en verrassingen—helemaal in de geest van wat deze avond belooft te worden.

Julie M. Kleive en Jenny Augusta

REIS NAAR INDIA
De leden van The Source blijven op het podium, een constante aanwezigheid tijdens deze bijzondere avond. Maar ze krijgen gezelschap: de Indiase klassieke vocaliste Sunanda Sharma brengt samen met haar ensemble—bestaande uit Dr. Rohini Sahajpal op sitar, Shri Lal Sahajpal op viool en tablaspeler Jai Shankar, ook wel bekend als de “Shankar van Noorwegen”—het publiek mee op een meeslepende muzikale reis. Hun Kerstraga vult de zaal met een hypnotiserende mix van traditie en improvisatie, en brengt een geheel nieuwe dimensie aan het kerstthema.
Het podium van het uitverkochte Cosmopolite weerspiegelt gedurende de avond de multiculturele diversiteit van Noorwegen. Niet alleen door de muziek, maar ook door de mensen: van muzikale wereldburgers tot Noorse bekendheden die wij niet meteen herkennen. Voor wie het leuk vindt, is het een spel om gezichten aan namen te koppelen. Maar al snel wordt duidelijk dat het hier niet gaat om wie er is, maar om de universele verbintenis die muziek brengt.

NOORS
Het multiculturele en internationale karakter van het podium vertaalde zich niet altijd naar een universele taal. Begrijpelijk, gezien 99% van het publiek Noors sprak. Toch zorgde dat soms voor een paar gemiste nuances, vooral als het om humor ging. Een voorbeeld: op de melodie van het melancholische Ne Me Quitte Pas werd een Noorse tekst gezongen. De vertolker hield een ernstig gezicht, maar het publiek barstte uit in lachen. Later bleek dat de tekst verwees naar een populaire muizenfamilie uit een Noorse tekenfilm, inclusief de vrolijke kreet “Hopsa Falderaldera.”
Sommige momenten spraken echter zonder woorden, zoals bij de kerstliederen van de Oekraïense Elena Dyachenka, waaronder een indringende vertolking van Carol of the Bells van Mykola Leontovych. Hier waren de intenties van de muziek belangrijker dan de teksten zelf, en de emotie bereikte iedereen in de zaal.
Bijzonder was ook de onverwachte verschijning van Åse Kleveland, incognito als kerstvrouw. Deze voormalige Minister van Cultuur, ooit betrokken bij het Eurovisie Songfestival en directeur van het Zweeds Filminstituut, stapte vanavond het podium op als zangeres. Met haar vertolking van het krachtige anti-oorlogslied Where Have All The Flowers Gone gaf ze de avond een moment van bezinning, passend bij de tijd van het jaar.

ALLEEN HOOGTEPUNTEN
Bij een avondvullend megaconcert als dit blijft de vraag hangen: hoe sluit je af na zoveel muzikale hoogtepunten? Welke climax zorgt ervoor dat het publiek de zaal verlaat met een onvergetelijke indruk? Die vraag leek gedurende de avond steeds minder relevant, want de ene memorabele act volgde de andere op.

Zo wist de Algerijnse Raï-zanger Cheb Hocine Derras het publiek moeiteloos op te zwepen. Met zijn energieke optreden en aanstekelijke ritmes kreeg hij de zaal in beweging, en het spontane meezingen bewees hoe geliefd hij hier is.

zo dochter zo vader met en zonder baard

Een compleet andere sfeer bracht Raed AbdElghany, de tanoura-danser uit Caïro die tegenwoordig in Parijs woont. In een verbluffende wervelwind van kleuren en elegantie draaide hij eindeloos om zijn as, zijn sierlijke bewegingen synchroon met de muziek. Elk oog in de zaal was op hem gericht, terwijl zijn danserskunst een hypnotiserend effect had. 

Van een andere emotionele lading was het jongenskoor dat met de Palestijnse vlag het podium opkwam en een hartverscheurend lied zong. Hun stemmen brachten een moment van stilte en reflectie, dat scherp contrasteerde met de speelse klanken van Julie M. Kleive en Jenny Augusta. Hun vertolking van het vrolijke Mele Kalikimaka—een Hawaiiaans kerstliedje dat bekend is geworden door de Andrew Sisters—bracht een glimlach op elk gezicht en herinnerde ons aan de veelzijdigheid van deze avond.

Andreas Utnem | Trygve Seim

ONVOLLEDIG
Een volledig verslag van deze twee buitengewone avonden is vrijwel onmogelijk. De concerten hebben zich diep in ons geheugen genesteld, en het bijwonen ervan voelde als een unieke ervaring. Er gebeurde zoveel dat niet alles in woorden te vangen is. Toch willen we nog een paar muzikanten en momenten benoemen, met onze excuses aan degenen die onvermeld blijven.

Marianne Beate Kielland tijdens het pistoolincident

Een aantal korte muzikale intermezzo’s lieten een blijvende indruk achter. Zoals Sofie Tollefsbøl, wier bijdrage krachtig en gedenkwaardig was. Of het intense duet van Andreas Utnem op harmonium en Trygve Seim, dat volgde op het humoristische “baard-incident,” waarbij Seims dochter de baard van haar baardloze vader droeg. Het contrast tussen humor en drama was scherp, zoals bleek bij de theatrale “moordaanslag” op trombonist Øyvind Brække, die werd gevolgd door een hartverscheurende aria van mezzosopraan Marianne Beate Kielland.

EN DAN NOG…
Er was ook een bijzondere plek ingeruimd voor pianist Jon Balke en zijn percussiegroep Batagraf. Dit ensemble, opgericht in 2005 en inmiddels goed voor vier albums, maakte indruk met hun vernieuwende klanken. Het was een première voor ons om de groep live te zien.

De Palestijnse vlag werd op het podium gebracht

Een andere opvallende verschijning was gitarist Frode Barth. Zijn eigenzinnige geluid viel direct op, maar het was vooral zijn energieke performance die hem onvergetelijk maakte. Met een spurtje door de zaal, een sprong op de bar en zelfs een biertje dat hij spelend dronk, wist hij alle ogen op zich gericht te houden. Tijdens de finale ging hij nog een stap verder door een gitaar met een handzaag te bewerken—aandacht verzekerd!

Net voor de grote finale bracht de Belgisch-Noorse Jonas Cambien een betoverend pianostuk. Eerder op de avond speelde hij altsaxofoon in een grotere setting op het podium. Cambien is niet alleen multi-instrumentalist, maar ook een creatieve geest die instrumenten bouwt wanneer ze nog niet bestaan. Zijn veelzijdigheid was een hoogtepunt op zichzelf.

FINALE: Do They Know It’s Christmas Time?

DE FINALE
Het slot van de avond was ronduit spectaculair: een alternatieve setting van Do They Know It’s Christmas Time, ter ere van het 40-jarig jubileum van Band Aid. Het arrangement, een speciale opdracht van nyMusikk, verweefde het Noorse volkslied en bracht het hele publiek samen. Iedereen zong mee terwijl de muzikanten, nog spelend, in een rij door het publiek marcheerden en uiteindelijk de zaal verlieten. Een grandioos einde aan een paar avonden om nooit te vergeten!

God jul!

The Source: of Christmas 2024
Cosmopolite Scene
Oslo (N)
13 en 14 december 2024
Tekst en fotografie: Ella & Eddy Westveer

THE SOURCE: OF NORWAY

COSMOPOLITE.NO/EN