ZomerJazzFiets, beter iets dan niets
De laatste zaterdag van augustus op het randje van de zomer staat sinds jaar en dag gemarkeerd als dag van één van Europa’s leukste jazzfestivals.
Op 29 augustus 2020 stond editie 34 gepland om op de fiets door het groene Groningse Reitdiepdal te zoeven en kennis te maken met een grote diversiteit aan jazz en geïmproviseerde muziek met invloeden uit vele richtingen. Een keuze maken uit maar liefst ongeveer dertig concerten in historische kerkjes en boerderijen is geen sinecure
IETS
Maar dit jaar werd de ZomerJazzFietsTour getransformeerd in een ZomerJazz-ietsTour met vier concerten op geheime plaatsen zonder publiek om thuis live te bekijken.
Het is de bedoeling dat deze concerten later kunnen worden bekeken. Bovendien werden er ook nog opnames gemaakt van een viertal andere concertjes ergens in het fietslandschap. Die beelden zullen eveneens beschikbaar komen in enige vorm.
Op het programma staan veel oudgedienden van het festival. Maar dat is natuurlijk geen garantie voor een saai en voorspelbaar optreden.
Overigens was de volgorde van de concerten om praktische redenen afwijkend van het streamingsprogramma.
Programmeur Marcel Roelofs vertrouwde ons een paar dagen vooraf toe dat dit schema hem meer hoofdbrekens had gekost dan het grote normale festival met zijn vele lokaties.
Jazzradar mocht bij de optredens aanwezig zijn. Er waren drie optredens zonder publiek in het historische kerkje van Oostum, een bekende lokatie voor fietstourdeelnemers en één in de Enne Jans Heerd in Maarhuizen.
BESLOTEN
Die laatste eeuwenoude plaats is nieuw in de tour en daarvoor werden veertig vrijwilligers en/of lokatiehouders ingeloot om het concert van Bite The Gnatze bij te wonen; een concert voor Groningers zou je kunnen zeggen.
DE SHENG
Vanaf elf uur speelde in Oostum voor microfoon en vaste camera Wu Wei en Klaas Hekman. Hekman speelt fluit en bassaxofoon en Wu Wei speelt voornamelijk op de sheng. De sheng is een meer dan dertig eeuwen oud Chinees traditioneel instrument dat misschien wel gezien kan worden als een voorloper van het harmonium. Het is eigenlijk een verzameling van 36 gebundelde bamboestengels in verschillende lengte die via een zilverkleurig mondstuk wordt aangestuurd door er lucht in te blazen. Het stemmen van het instrument is een nauwkeurig werkje en gebeurt met warm water.
Wanneer wij arriveren is hij met een thermosfles (thee, dachten wij) bezig. Jazz is niet het eerste waar je aan denkt bij dit instrument. Maar voor de in Berlijn woonachtige componist en improvisator Wu Wei (1970) valt alles wat hij doet ergens tussen wereldmuziek, klassiek en geïmproviseerde muziek in zijn repertoire. De uitnodigingen die hij ontvangt zijn talrijk. Het Los Angeles Philharmonic Orchestra, BBC Symphony Orchestra, maar ook Holland Baroque en The Noo Ones van Klaas Hekman. De vijftigjarige Wu Wei is wereldwijd de autoriteit op het gebied van de sheng.
En de combinatie van de klankkleuren die de beide improvisatoren laten horen leveren een indrukwekkend resultaat op. Ook de bassaxofoon van Hekman is een excentriek instrument, maar het is wel de aartsvader van de saxfamilie. Hekman gebruikt ook regelmatig alleen het bovenste stuk van zijn instrument. Soms klinkt de muziek als een verzameling dromerige tonen, soms ontspint zich een soort battle en dan weer klinkt het als een onbekend volksliedje. Wu Wei ruilt een enkele keer zijn sheng in voor een bawu (bamboefluit) en een banhu (snaarinstrument).
LEGE KERK
Bij het volgende concert wordt uit een heel ander vaatje getapt. De soundcheck is niet helemaal voor niets. Han Bennink heeft een paar venijnige trommeltjes meegenomen en dat geluid kan geen kant op in de harde lege kerk. In allerijl wordt tegen de achterzijde van de kerk een enorm doek opgehangen om nog iets te dempen. En dat volstaat. Het kwartet van Eric Boeren speelt vlotte, vrolijke en temperamentvolle avant-garde jazz. De samenstelling van het 4tet van Boeren is gebaseerd op het kwartet van Ornette Coleman uit het begin van de jaren zestig. Aanvankelijk speelden ze ook die muziek, maar werd van lieverlee ingewisseld voor eigen composities. Toch zijn ze aan de muziek van Coleman trouw gebleven. A Fuzzphony is het openingsnummer en dat swingt. Het volgende nummer Soft Nosedoet dat ook. Quasimodo is een soort bebop met een twist. Verder wordt er geput uit de discografie die in de loop der jaren is opgebouwd. Game On, Cameroon, Joy Of A Toy en What Happened in Conway Hall, 1938? worden in vlot tempo gespeeld. Deze ervaren musici (waarvan Bennink, Moore en de Joode de Boy Egar Prijs ontvingen) speelden (bijna) ieder jaar op het ZomerJazzFietsTour en mochten hier ook in 2020 niet ontbreken.
En zo ervaren en bekend het kwartet van Eric Boeren is, zo groen en (nog) onbekend is het navolgende trio Turkish Pumpkin met Koen Boeijinga op alt- en sopraansax, Esat Ekincioglu op contrabas en Aleksander Skoric op drums. Turkish Pumpkin staat in Oostum als laatste op het schema; als dessert dus. En dat is precies waar het de naam aan ontleend.
Helaas moeten we het toetje laten schieten, want dertig minuten fietsen verderop speelt bijna gelijktijdig Bite The Gnatze en daarmee willen wij graag afsluiten.
De Enne Jans Heerd is een monumentale boerderij op de eeuwenoude wierde Maarhuizen en een historisch baken op het Groninger Hogeland. Het is tegenwoordig een rijksmonument. Het is een typisch Groningse plek die een nieuwe bestemming verdient en de lokatiefilosofie van de ZJFT past daar prima bij.
GRAPPERHAUSJE
Het vijfentwintig jaar oude 7-koppige ensemble Bite the Gnatze speelt composities van gitarist Paul Pallesen. De nummers swingen, klinken soms als een bigband maar er is altijd veel ruimte voor de individuele muzikanten.
De veelzijdige instrumentale bezetting typeert het groepsgeluid. Het kent een veelkleurig geluid met o.a. gitaar, saxen, klarinetten, glockenspiel, trombone, lapsteel en (soms) banjo plus kleurige percussieve instrumenten. Die laatste bespeeld door drummer Alan Purves en tevens de grapjas van de band. In de schuur bij Maarhuizen is hij nog twee dagen verwijderd van zijn Nederlandse paspoort. Misschien is hij wel ingeburgerd, maar hij koketteert tijdens Blues Under the Kilt met de Nederlandse coronamaatregelen. Op ludieke wijze neemt hij – behangen met een tiental plastic piepvogels – plaats op schoot bij verbouwereerde bezoekers. Een Grapperhausje moet kunnen.
Veel werk van hun laatste album zoals Knock Around the Corner, Zonnetje Water Windje, See the World Spinning Round, wat een knipoog is naar Beatles en Beach Boys, From D to G to A to D, Don’t Mess With Miss Maison Moderne, I Met A Lazy Horse.
En buiten streamtijd is er gelukkig nog tijd voor een toegift. Met het prachtige weemoedige Nothing Between You and the Stars, Lightyears Away wordt deze mooie muzikale zaterdag beëindigd.
BETERSCHAP
Daarmee werd een mooie en veelzijdige en memorabele editie van het Groningse festival afgesloten. De organisatie probeert zo snel mogelijk de vier concerten online te zetten en de muziek voor een groot publiek toegankelijk te krijgen.
Een domper op het festival was de afwezigheid van organisator Marcel Roelofs. Hij is al jarenlang het kloppende hart van de organisatie, en de spil van het festival. Daags voor het festival werd hij met hartklachten opgenomen en via de lifestream kon hij op afstand het festival volgen.
Tijdens het schrijven van dit stukje lag hij nog in het ziekenhuis. Wij wensen hem een goed herstel!
Wu Wei – sheng, banhu, bawu
Klaas Hekman – bassaxofoon, shakuhachi
ERIC BOEREN 4TET
Eric Boeren – cornet, trompet
Michael Moore – alt saxofoon en klarinet
Wilbert de Joode – contrabas
Han Bennink – drums
BITE THE GNATZE
Michel Duijves – klarinet, basklarinet
Steven Kamperman – altklarinet, sopraansax
Joost Buis – trombone, lapsteel gitaar
Paul Pallesen – gitaar, banjo
Frank van Bommel – piano, toetsen, glockenspiel
Meinrad Kneer – contrabas
Alan Purves – drums
TURKISH PUMPKIN
Koen Boeijinga – altsax, sopraansax
Esat Ekincioglu – contrabas
Aleksandar Skoric – drums
