Auteur van het boek Jazz in Rotterdam, Hans Zirkzee interviewde en schreef over talloze personen (vooral jazzmuzikanten) die een band met Rotterdam hebben of hadden.
Deze biografie gaat over de twee Rotterdamse radiopioniers Aad Bos en Kees Schoonenberg

FOTO
Aad Bos met leden van de Green River Jass Band. Foto: archief banjoïst Bert Methöfer

In deze armoedige tijd waarin onder invloed van het heersende cultuurbarbarisme van de populistische Volkspartijen er absoluut geen jazz meer op de Nederlandse publieke radiozenders valt te beluisteren (als enig land in heel Europa!), is het meer dan belangrijk aandacht te besteden aan twee Rotterdamse radiopioniers Aad Bos (Rotterdam, 18 juni 1931 – Laren, 1 maart 2020) en Kees Schoonenberg (Rotterdam, 29 oktober 1928 – Hilversum, 5 januari 2013). Kees en Aad waren liefhebbers van de oude stijl jazz, kort na de oorlog een populair genre. Zij kenden elkaar van de Rotterdamse Gateway City Jazzband en de Green River Jass Band van pianist Henk Lange. Aad blies trompet, Kees de klarinet.

DE RADIO
De jonge Aad Bos droomde al vroeg van een radiocarrière en hij oefende thuis met de verschillende muziekstijlen van de pianola van zijn moeder. Aad solliciteerde in 1953 per glasplaat bij de VARA (deze opname dient als kennismaking met mijn stem). Hij begon bij de omroep als ‘manusje van alles’. In 1954 wordt hij opgenomen in het omroepersteam. Hij is daarmee de jongste omroeper van Nederland. Hij heeft een echte radiostem en hij is bij de VARA helemaal op zijn plek. Het eerste programma waar hij als muzieksamensteller en medepresentator aan werkt is Weer of geen weer van Bert Garthoff. In 1960 stopt Aad Bos met dit programma. Zijn discobelezenheid heeft de VARA nodig voor diverse andere programma’s. Tot 1959 werden de VARA-programma’s gepresenteerd vanuit de AVRO-studio. Daar raakt Aad bevriend met medejazzkenner Michiel de Ruyter. Die werkt dan nog bij de AVRO, maar hij is niet meer zo gemotiveerd na het ontslag van Pete Felleman, de eerste discjockey van de Nederlandse radio. Bos haalt hem in naar de VARA. Van 1961 tot 1972 presenteren ze samen met Kees Schoonenberg Radio jazz magazine een programma met veel muziek, reportages, nieuwtjes en live studiosessies. Het is een gouden stel en ze maken radio van hoge kwaliteit. Bekend is de uitspraak van De Ruyter: ‘Ik ben jazz, jij bent radio – samen wordt het nog wel wat.’ In het programma wordt zwarte muziek gedraaid van o.a. Sam Cooke, Otis Redding en Aretha Franklin, die dan nog bekend moeten worden bij het Nederlandse publiek. Het optreden van saxofonist Eric Dolphy in de VARA-studio in 1964, blijkt het laatste opgenomen optreden te zijn van de aan suikerziekte overleden musicus.

ONTSLAG
Samen met Wim Kayzer maakt Bos het veel beluisterde zaterdagse programma Z.I. en zijn eigen And all that jazz. Aad staat bekend om zijn encyclopedische kennis. Het is dan ook niet voor niets, dat hij het VARA jazz platenlabel heeft bedacht en daarvoor 21 unieke elpees produceerde. In 1992 wordt de ‘mooiste radiostem van Nederland’ slechts anderhalf jaar voor zijn veertigjarig dienstverband door zijn omroep ontslagen. ‘Wegens bezuinigingen en het stoppen van de jazzprogramma’s’ luidt de verklaring. De VARA staat er in 1992 financieel slecht voor, moet bezuinigen en ook meewerken aan de zenderprofilering op de vijf publieke radiozenders. De directie besluit de jazzprogrammering te schrappen en Bos te ontslaan. Zijn collega’s spannen zich in om hem bij de VARA te houden. Ze willen dat hij in elk geval tot zijn veertigjarig jubileum mag blijven. De actie heeft geen succes. Eenmaal weg bij de VARA kan Bos direct aan de slag bij de VPRO, waar hij nog enkele jaren VPRO-jazz op vier presenteert. In 1996 gaat Aad Bos met pensioen.

Redactie van Radio Jazz Magazine ca . 1963. V.l.n.r.: Kees Schoonenberg, Michiel de Ruyter, Aad Bos. Foto: VARA.

FLORENTIJNS GLAS
De redacteur en regisseur van het Radio jazz magazine was Kees Schoonenberg, een kind van de crisis, volwassen geworden in de oorlog. Kees’ ouders waren cultuurliefhebbers en speelden theater. Toen Kees oud genoeg was, trad hij ook toe tot deze toneelgroep. In de woorden van zijn zus Gerrie: ‘op vijfjarige leeftijd werd hij het toneel opgeschopt.’ De ervaring die hij op de planken opdeed bleek van grote waarde tijdens zijn latere optredens. Kees had drie grote passies: oude jazz, het verzamelen van Florentijns glas en goochelen. Ook al bracht zijn werk hem naar Hilversum, Kees bleef zijn leven lang een Rotterdammer in hart en nieren. Na de oorlog begon Kees als verslaggever bij Het Vrije Volk, een tijd waarin na de donkere oorlogsjaren veel behoefte was aan entertainment. Enkele jaren later trad Kees in dienst van de VARA waar hij eerst redacteur van de VARA gids werd en later programma’s over kunst en muziek produceerde, maar ook programma’s voor kinderen. Op goochelgebied heeft Kees zijn sporen verdiend met twee nationale Grandprix. Door zijn passie voor het goochelen en zijn encyclopedische kennis ontwikkelde hij zich de afgelopen decennia tot een ware nestor binnen de Nederlandse goochelwereld. Kees was één van de oprichters van de Rotterdamse goochelclub 54 Schakels en schreef de biografie van de wereldvermaarde Fred Kaps en Sprekende Journalistiek, over het schrijven voor radio en televisie (1986). Willy Langestraat componeerde ooit muziek op teksten van Kees Schoonenberg.

BRONNEN
NJA bulletin juni 2020
Website Berglust TV
Jazz in Rotterdam, de geschiedenis van een grote stadscultuur (2015) door Hans Zirkzee

Hans Zirkzee

Hans Zirkzee
‘mister’ jazz in Rotterdam,
muziekdocent,
saxofonist,
concertorganisator,
schrijver, jazz-historicus,
auteur van Jazz in Rotterdam
(de geschiedenis van een grotestadscultuur),
winnaar Dutilh-Prijs 2016

OVER R†JAM
Stichting Rotterdam Jazz Artists Memorial