Auteur van het boek Jazz in Rotterdam, Hans Zirkzee interviewde en schreef over talloze jazzmuzikanten die een band met Rotterdam hebben of hadden. Musici die veel reizen en mensen ontmoeten hebben vaak mooie en interessante verhalen te vertellen. 
Deze biografie werd deels gepubliceerd in Jazz in Rotterdam en werd aangevuld met later beschikbaar gekomen informatie.

Abraham Coenrad ‘Armand’ Haagman (Rotterdam, 17 mei 1884 – Auschwitz, 8 oktober 1942)

Het is incorrect om de Tweede Wereldoorlog en het bombardement van Rotterdam als oorzaak te duiden van het gebrek aan belangstelling voor ons eigen culturele verleden. Het is een onuitroeibare en bovendien zeer besmettelijke kwaal van de moderne, westerse wereld. Heden ten dage draait alles om geld. Arie Verhoef, de beboppionier van het Atlantic Kwintet, leerde mij al vroeg: ‘Jongen, Nederlanders houden niet van cultuur. Ze houden alleen van voetbal.’ Dat blijk; de stad is al weken zwanger van het nakende kampioenschap van de SCF. Er is in onze ‘beschaving’ alleen waardering voor de graaicultuur. Gelukkig bestaat jazzradar.

Armand Haagman

JAZZGESCHIEDENIS
Het muzikale werk van Armand Haagman is van een groot belang voor de nationale jazzgeschiedenis. De destijds internationaal bekende componist en tekstdichter introduceerde de term jazz in de Nederlandse lichte muziek. Kort na de Eerste Wereldoorlog maakte hij zijn eerste jazzcomposities: Jazz in Holland, Hawaiian-Monkey-Jazz en That Jazz-Boom Band. Zijn grote succes destijds was de tango El Primario Gaucho. Volgens het weekblad Cinema & Theater was dit de eerste tango die ooit in Parijs werd opgevoerd. Hij schreef voor Arabella Fields My Indian Boy. Armand Haagman behoorde tot een van de belangrijke entertainers van zijn tijd.

Arabella Fields en Armand Haagman

CONSERVATORIUM
Armand werd op 17 mei 1884 geboren in de Aert van Nesstraat, een zijstraat van de Coolsingel, in het centrum van Rotterdam. Hij groeide op in Anderlecht en in Brussel. Hij ontving zijn eerste muzieklessen op een kostschool te Hal lez Bruxelles. Op vijftienjarige leeftijd verliet hij de school en hij voltooide zijn muziekopleiding aan het conservatorium in Luik. Toen zijn ouders, Conrad Abraham Haagman en Esther Polak, naar Amsterdam verhuisden, vertrok hij naar Zuid-Amerika (o.a. Argentinië) en maakte kennis met de Tango en jazzmuziek. Om de kost te verdienen, werkte hij als pianist en cowboy. Na vijftien maanden scheepte hij zich in naar Nieuw-Zeeland waar hij begon met het componeren. Na enige tijd vestigde hij zich weer in Brussel. Zijn verblijf in verschillende landen is herkenbaar in zijn talrijke composities. Zijn liedjes zijn meertalig en internationaal. Hij schreef voor o.a. Fien de la Mar, Stella Fontaine, Marcel Barger, Henriette Davids en de Afro-Amerikaanse zangeres Arabella Fields, beter bekend als The Black Nightingale, de eerste zwarte artieste waarvan plaatopnames zijn gemaakt. In België had hij een groot succes met zijn mars Le Pioupiou Royale, de intochtmuziek bij het huwelijk van kroonprins Leopold III en prinses Astrid van Zweden op 10 november 1926.

Louisette. Let op haar hoed: niet alleen extravagant, maar ook komisch.

LOUISETTE
Armands meest vruchtbare samenwerking begon tijdens de Eerste Wereldoorlog met de revueartieste Louisette (Louisa Augusta van Geijtenbeek Amsterdam, 4 september 1882 – Hoog Laren, 20 juli 1965). Zij debuteerde rond 1900 als zangeres in het variété. Ze ontwikkelde zich tot een allround artieste, zij was beeldschoon en zij blonk uit als comédienne. Louisette stond bekend om haar extravagante theaterkostuums. Men noemde haar de Nederlandse Mistinguett en sommigen beweerden dat ze beter was dan de Franse wereldster. Zij bracht van Haagman als eerste het nummer Jasz in Holland. Jazz werd als een nieuwe ballroomdans door o.a. het danspaar Maud en Willy Yardaz in Nederland mede geïntroduceerd.

The Hawaiian Monkey Jazz

EYE FILMMUSEUM
In de jaren twintig traden ze samen op in variétéprogramma’s en in weelderig aangeklede revues in theaters en bioscopen in en buiten Nederland. In de collectie van het Eye Filmmuseum in Amsterdam bevindt zich de film Van Boerin tot Ster, ook wel De Twee Hollanders, met Louisette en Haagman in de hoofdrollen. Spel en werkelijkheid lopen door elkaar heen in deze historisch belangwekkende, zwijgende film die op de website van Eye in zijn geheel te zien is.

‘Een Volendammer meisje Trijn (Louisette) danst bij de dorpsharmonie, wordt ontdekt en krijgt een contract voor grote theaters. Haar minnaar Krelis (Haagman) is het er niet mee eens. En hij achtervolgt haar per trein, schip, watervliegtuig en auto naar elk theater waar dit filmpje vertoond zal worden, steeds eindigend voor de deur van het betreffende theater. Na Volendam wordt de achtervolgingssketch opgevoerd en gefilmd in het bruisende uitgaansleven van:
– Londen (Victoriastation en Trafalgar Square)
– Keulen (Hauptbahnhof en Scala Theater)
– Berlijn (Friedrichstrasse en Wintergarten)
– Breslau (Liebich Theater)
– Neurenberg (Apollo Theater)
– Rotterdam (Beursstation. Casino Variété!)
– Amsterdam (Centraal Station. Paleis voor Volksvlijt. Theatre Mille Colonnes. Pontje over het Rokin bij Centraal Station. Rembrandtsplein. Flora. Van dit item zijn verschillende versies achter elkaar gemonteerd.
– Rotterdam (het pas geopende restaurant en dancing Pschorr!). Van dit item zijn ook verschillende versies achter elkaar gemonteerd.
De werkelijk unieke opnamen zijn gemaakt in de periode 1923-1925’

Louisette De Prins 27 december 1924. Louisette (Trijn) en Haagman (Krelis)

WESTERBORK
Kort voor zijn 58ste verjaardag moest Haagman op last van de bezetter uit zijn huis in de Haarlemmermeerstraat in Amsterdam waar Louisette en hij sinds juni 1936 woonden. Hij werd op 11 mei 1942 ingeschreven bij Abraham en Klaartje de Wilde op de Nieuwe Keizersgracht 13, een paar huizen van de Weesperstraat, middenin het Judenviertel. Kort daarna werd hij afgevoerd naar de Hollandsche Schouwburg en daarna Westerbork. De geliefden zagen elkaar nog eenmaal. Onbekend is waar.

Armand schreef:
‘Lieveling blijf steeds veel veel van mij houden. Jou portret voor mijn oogen zal tot mijn laatste adem blijven, en als God beware iets gebeurt, dan zullen de laatste woorden zijn dag Lieve Wiessie, maar er gebeurt niets, ik kom terug. Kop op en alles slikken, er zijn duizenden die lijden dus wij ook. Wat een mazzel dat ik je nog gezien heb. Wat zal het heerlijk zijn als wij elkander weder terug zullen zien.’

Haagman Le Pioupiou Royale

Het bericht van de dood van haar Armand zou Louisette pas vier jaar en vijf weken later vernemen. Ze heeft de brief van 13 november 1946 van het Rode Kruis bewaard waarin staat dat hij ‘op of omstreeks Oct. 42 (8 oktober 1942, HZ) in of in de omgeving van Auschwitz aan de gevolgen van vergassing is overleden.’

BRONNEN
Archief Louisette, Stadsarchief Amsterdam
Bulletin NJA 62 (Herman Openneer), januari 2007
Cinema & Theater nr. 26 en nr. 212
Filmmuseum Eye, Amsterdam (filmdatabase eyefilm)
Jazz in Rotterdam, de geschiedenis van een grote stadscultuur (2015)
Jessica Voeten ‘Een heidetakje uit Westerbork’ NRC 3 mei 2008.
Van Boerin tot Ster, regie Armand Haagman 1923-1925

Hans Zirkzee

Hans Zirkzee
‘mister’ jazz in Rotterdam,
muziekdocent,
saxofonist,
concertorganisator,
schrijver, jazz-historicus,
auteur van Jazz in Rotterdam
(de geschiedenis van een grotestadscultuur),
winnaar Dutilh-Prijs 2016

OVER R†JAM
Stichting Rotterdam Jazz Artists Memorial