Auteur van het boek Jazz in Rotterdam, Hans Zirkzee interviewde en schreef over talloze jazzmuzikanten die een band met Rotterdam hebben of hadden. Musici die veel reizen en mensen ontmoeten hebben vaak mooie en interessante verhalen te vertellen. 
Deze biografie werd deels gepubliceerd in Jazz in Rotterdam en werd aangevuld met later beschikbaar gekomen informatie.

FOTO
Dick van den Berg en Jules Deelder tijdens de viering van zijn 90^e verjaardag in café Arie. Foto Joke Schot.

Dick A. van den Berg (Dordrecht, 5 september 1927 – Rotterdam, 12 november 2019)

Aan de Polderlaan, om precies te zijn: op het dak van Polderlaan 36b op Zuid zag de toen twaalfjarige Dick van den Berg de Heinkels hun dodelijke lading droppen op het centrum van Rotterdam. De lange rij vluchtelingen uit de brandende stad maakten op hem een onuitwisbare indruk. Tijdens de oorlog luisterde hij met zijn koffergrammofoon naar Theo Uden Masman en zijn Toovenaars van Melodie en Ritme (The Ramblers). Engelse namen waren door de moffen verboden. Naar de BBC radio luisteren was helemaal link, maar Dick deed het toch. Tot het niet meer kon. Op het bezit van een vrije radio stond de doodstraf. Hij was gek op jazz. De ‘geestloze negerdreunen’ waren ook verboden door de nazi’s. Jazz was Entartete Musik. Ontaarde muziek en dat is het nog steeds.

BROODARTIESTE
Het bombardement had een explosie van cafés en hoeren op Katendrecht tot gevolg. De Kaap was streng verboten voor de Duitse militairen. De angst voor geslachtziektes was diepgeworteld. In Dancing Belvédère werd volop illegale jazz gespeeld door Kid Dynamite, Teddy Cotton en Dick Rijnooy. Alhoewel er volgens Dick op De Kaap meer hoeren dan jazzmuzikanten waren. ‘We werden doodgegooid met Duitse schlagers.’ Saxofoniste Annie van ’t Zelfde speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de moffen in het Wehrmachtsverkehrslokaal aan de Beijerlandselaan, het voormalige KOFA-magazijn. Ze was een broodartieste en zij verdiende maar liefst zevenhonderd Pietermannen per maand. De band van Boyd Bachman trad ook op aan de Beijerlandselaan. Zondagmorgen in de Colosseumbioscoop tartte hij de moffen door Engelse liederen te zingen. Uit woede over het bombardement van Rotterdam had hij de tweede n van zijn achternaam gehaald.

Charlie Parker op 34-jarige leeftijd te New York overleden (12 maart 1955)

LUISTERCLUB
Dick liet publiekelijk van zich horen als jazzconnaisseur op woensdagmiddag 27 april 1955 toen hij met een twintigtal jazzliefhebbers het overlijden van Charlie Parker herdacht in Zaal 3 van het Beursgebouw aan de Coolsingel. Dick was sinds september 1953 vicevoorzitter van de vereniging Rotterdamse Disco Luisterclub Centraal, de voorloper van de Centrale Discotheek, die later zou uitgroeien tot de grootse platenuitleen van Europa. De discofiel in hart en nieren gaf lezingen en openbare plaatbesprekingen, maar de luisterclub was vijfennegentig procent klassiek en vijf procent jazz. Daarom maakte hij de pleitvaart en startte hij zondag 8 november 1959 op verzoek van Bernhard Ubbink, de secretaris van de stichting Algemene Maatschappij Voor Jongeren (voorheen de Amsterdamsche Jonge Mannen Vereeniging), live jazzconcerten in de Mauritszaal van het Rijnhotel.

DICKTATOR
De eerste avond was een schot in de roos. Het tweede Atomic festival (alles was Atomic in die tijd) onder leiding van ‘generaal’ Dick van den Berg was stijf uitverkocht. Veel mensen keerden teleurgesteld naar huis. De jazzclubs The Hill en Zuid vonden Dick een dictator. Hij was zich van geen kwaad bewust. De jazzkenner hekelde de dilettanterige en commerciële programmering van de jaloerse concurrentie. Dick boekte maandelijks vele vooraanstaande Nederlandse jazzartiesten zoals Piet Noordijk, Rita Reys, Pim Jacobs, Toon van Vliet, Herman Schoonerwalt, Louis van Dijk en musici uit België en Duitsland, zoals Carl Schulze, Jacques Pelzer, Jack Sels en de wereldvermaarde gitarist René Thomas. Greetje Kauffeld maakte bij Dick haar debuut als solozangeres.

Rita Reys en Dick van den Berg

REPUTATIE
Dick bouwde een goede reputatie op. Hij betaalde alles uit eigen zak, hij deed de publiciteit en hij ontwierp de affiches. ‘Ik had m’n zaalhuur, de vermakelijkheidsbelasting, de vleugel, de geluidsinstallatie, de gages, wat drank voor de musici en nog een paar dingen. Ik heb wat afgesjouwd, gebeld en geschreven. Achteraf zou je me voor gek verklaren.’ De concerten moesten zowel artistiek als commercieel verantwoord zijn. In het boek Over Jazz van Ruud Kuyper verklaarde Van den Berg: ‘Wilde ik voor uitverkochte zalen werken dan moest ik wel aankomen met Jacobs en de Diamond Five, liefst allebei op één avond, want ze willen namen. Zo sta je dan voor een dilemma: of altijd programma’s die op elkaar lijken of altijd een halfvolle zaal. En met een halfvolle zaal zat ik al scheef, want ik moest op een basis werken van negentig procent omdat er maar 650 mensen in de Mauritszaal kunnen. En drie gulden vijftig waren ze nog bereid te betalen, meer niet. Mijn budget bedroeg dus ongeveer 2000 à 2500 gulden, nou wat kan je daarmee doen? Voor vijf gulden, zeven gulden vijftig gingen ze naar Coltrane, Adderley, noem maar op. Dick was twee jaar manager van Diamond Five, die hij ‘losweekte’ uit de Amsterdamse jazzclub Sheherazade. In de hoop op grotere publicitaire aandacht bracht Dick de VARA en AMVJ met elkaar in contact. Het gevolg was dat hij in januari 1963 buitenspel werd gezet. Hij had daarover flink de pest erin en stopte met het organiseren van jazzconcerten. Het vervolgconcert met de bigband van Boy Edgar was volgens hem wegens de slechte publiciteit geen succes. ‘Er kwamen vijftig mensen, meer niet.’

Dick A. van den Berg, de Havenloods

DJ OP NSJ
Op latere leeftijd pakte hij het draaien van platen weer op. Men kon Dick On Jazz aan het werk zien in Faas, Dudok, De Ridder en De Schouw. Vergezeld van een goed glas whisky, want volgens Dick horen whisky en jazz bij elkaar. Dick draait stevig. Geen gladde meuk, maar echte jazz en ‘nooit uitvoerig ouwezeiken’. De kroon op zijn werk was zijn optreden tijdens North Sea Jazz Festival editie 2017. Dick liet niets aan het toeval over. Op het podium moest plaats zijn voor zijn vrouw Elly en een jazzcauseur kan niet zonder een eigen microfoon. Dick was ruimschoots op tijd. Getooid in een T-shirt met daarop de tekst I may be old, but i got to see all the cool bands nam hij het brutaalweg over van de dienstdoende deejay met de opmerking: ‘ik zal dit programma eerder openen. Dat is gezellig voor u. Dan hoort u iets betere muziek.’

89-jarige Dick van den Berg, DJ op North Sea Jazz 2017

A
Dick A. van den Berg was tot aan zijn dood in 2019 de oudste jazzdiskjockey ter wereld en omstreken. Dan rest nog de vraag waarvoor de A in Dick A. van den Berg staat. De A staat voor Arie. Waar hij zijn 90e verjaardag vierde. Nou jij weer.

BRONNEN
Diverse interviews met Dick van den Berg
Jazz in Rotterdam, de geschiedenis van een grote stadscultuur (2015) door Hans Zirkzee
Over jazz – Ruud Kuyper

Hans Zirkzee

Hans Zirkzee
‘mister’ jazz in Rotterdam,
muziekdocent,
saxofonist,
concertorganisator,
schrijver, jazz-historicus,
auteur van Jazz in Rotterdam
(de geschiedenis van een grotestadscultuur),
winnaar Dutilh-Prijs 2016

OVER R†JAM
Stichting Rotterdam Jazz Artists Memorial